صالحی در گفتوگوی تفصیلی با فارس: در حوزه تجاریسازی پرداخت پول بلاعوض سم است
معاون نوآوری و تجاریسازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تشریح برنامههای دانشبنیان کشور، گفت: اگر معاونت علمی و کل سیستم اقتصادی کشور با همین روند پیش بروند و مشکلات را مدیریت کنیم، من شک ندارم در حوزه دانشبنیان موفق هستیم.
به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، « علم بهتر است یا ثروت»؛ موضوعی کلیشهای برای انشای دانشآموزان در دهه شصت و هفتاد بود که در آن زمان اکثریت قریب به اتفاق دانشآموزان علم را به عنوان گزینه برتر انتخاب میکردند، اما پس از مواجهه با مشکلات اقتصادی و عدم وجود شغل برای فارغالتحصیلان دانشگاهی، شاید برخی ثروت را در اولویت دانستند، اما امروز شرایط به گونهای است که «علمِ ثروتزا» مدنظر است و نهادهای علمی دنیا به سمت کسب ثروت از علم رفتهاند.
در ایران هم بحث تبدیل علم به ثروت مطرح شده و نهادهایی برای حمایت از محققان در تجاریسازی طرحهایشان برنامهریزی کردهاند و یکی از نهادهایی که بسیار در این زمینه پیگیر بوده و ارتقای زیست بوم نوآوری و شتاب دهی اقتصاد دانش بنیان را در دستور کار قرار داده، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که در رأس خود سورنا ستاری ۴۶ ساله را میبیند با مسؤولان جوانش در پی هموار کردن مسیر برای جوانان کشور است تا علم خود را به ثروتی مفید برای کشور و ملت تبدیل کنند.
سن و سالدار ترین معاون ستاری، معاون نوآوری و تجاریسازی فناوری پیمان صالحی ۵۳ ساله است که حرفهای زیادی در این حوزه برای گفتن دارد.
برای اطلاع بیشتر درباره عملکرد و برنامههای معاون نوآوری و تجاریسازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از صالحی دعوت کردیم تا با حضور در خبرگزاری فارس، بیشتر از برنامههای این حوزه صحبت کند.
صالحی که به گفته خودش سعی دارد تنوع دید را در مدیران داشته باشد، اولویتهای اسناد بالادستی نظام را در صدر برنامههای کاری خود قرار داده و امیدوار است با کمک همکارانش در حوزه علم و فناوری بتوانند به دور از مسائل حاشیهای در این حوزه تحول ایجاد کنند.
در گفتوگو با خبرنگاران خبرگزاری فارس، صحبت از همکارانش که شد قبل از همه از مرحوم محمود شیخزینالدین معاون فقید نوآوری و تجاریسازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت و جایش را بسیار خالی دانست.
وی، مرحوم زینالدین را بسیار فرد باتجربهای دانست که با سن کمش صاحبنظر و مدیر بسیار قوی بود.
صالحی مهارت را روی خیلی مهم و مغفولشده آموزش عالی دانست و گفت: تمام برنامهها بر این حوزه معطوف است و قطعا یک سری از کارهایی که مرحوم شیخزینالدین به خوبی پیگیری کرده بود را ادامه میدهیم.
فارس: در صحبتهای مقدماتی گفتید که برنامه های زمان مرحوم شیخزینالدین را ادامه میدهید و برنامههای جدیدی هم دارید، کدام برنامههای مرحوم زینالدین بیشتر مورد توجه است و برنامههای جدید شما چیست؟
صالحی: ما در معاونت علمی با واقعیتهای فناوری یعنی شرکتهای دانشبنیان کار میکنیم، بعد از فناوری به صنایع میرسیم که ممکن است سرمایهگذاری زیادی نیاز داشته باشند اما شرکتهایی که ما با آنها کار میکنیم ممکن است یک شرکت سه نفره یا یک شرکت بزرگ تولیدی باشد.
ما فناوریهای بومی را مدیریت میکنیم و یکی از مأموریتهای ما بازارسازی برای تولید داخل و تشویق این امر است.
اتفاق خوبی هم در زمان مسؤولیت نسرین سلطانخواه و مجتبی خیام نکویی آغاز شد که نمایشگاه تجهیزات ساخت داخل است؛ ما در این نمایشگاه برای محصولات داخلی بازارسازی میکنیم.
یعنی در این مدل که بسیار مدل خوبی بود و در زمان مرحوم زینالدین به بلوغ رسید، برای محصولات بازارسازی صورت میگیرد.
دورههای اول این نمایشگاه، دوره بذرپاشی بود و نیاز به پختگی بیشتر داشت اما به دلیل اینکه ایده خیلی خوبی بود به بلوغ رسید و ما تلاش داریم آن را به یک اتفاق بزرگ و تاثیرگذار تبدیل میکنیم.
* نمایشگاه ساخت داخل به چند روز محدود نیست
فارس: این نمایشگاه در آخرین دوره به چه صورت بود؟
صالحی: امسال اتفاق خوبی افتاد و آن هم این است که نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل همزمان با نمایشگاه دستاوردهای پژوهش و فناوری در هفته پژوهش در محل نمایشگاه بینالمللی برگزار شد یعنی برگزاری دو واقعه پژوهشی بزرگ همزمان صورت گرفت.
قبلا فقط محصولات خاص در این نمایشگاه عرضه میشد و فقط تجهیزات بود اما امسال تولیدکنندگان مواد شیمیایی و شرکتهای خدمات آزمایشگاهی هم در نمایشگاه غرفه داشتند.
البته نمایشگاه ساخت داخل دیگر به همان چند روز محدود نمیشود.
فارس: چطور؟
صالحی: نمایشگاه ساخت داخل ما یک نمایشگاه دائمی است یعنی هر فردی از طریق سایت میتواند در طول سال خریدها و ثبت سفارشات را انجام دهد.
فارس: در این صورت وضعیت ارائه تسهیلات به چه شکل است؟
صالحی: پشتیبانیهای ما در طول سال هم در جریان است، تسهیلاتی که ما ارائه میکنیم هم کم و بیش برقرار است، البته محدودیتهای بودجهای وجود دارد و نمیتوانیم سقف را باز بگذاریم.
فارس: از چه فناوریهایی حمایت میکنید؟
صالحی: تسهیلات ما بیشتر به سمت تکنولوژیهای پیچیدهتر میرود، دورههای اول نمایشگاه به همه تسهیلات ۵۰ درصدی ارائه میشد که به مرور کمتر شد اما حالا طبقهبندی بین ۲۰ تا ۵۰ درصد است.
در حال حاضر طبقهبندیهای ما کاملا مشخص شده، ما علاقمندیم که تسهیلات را بر روی تکنولوژیهای پیچیدهتر بگذاریم و به دنبال این هستیم که تیمسازی و محصولسازی کنیم.
نمایشگاه تجهیزات ساخت داخل یکی از اتفاقات خوبی است که معاونت علمی در آن تأثیرگذار بوده و شرکتها هرساله منتظر این اتفاق هستند و مدام درباره جزئیات آن سوال میپرسند.
اینکه امسال این نمایشگاه همزمان با نمایشگاه هفته پژوهش در یک مکان برگزار شد پیام بسیار خوبی برای همافزایی وزارت علوم، وزارت بهداشت و معاونت علمی است و این همدلی خوشبختانه بین مسئولان ارشد این سه نهاد و بدنه معاونان این نهادها وجود دارد.
البته بجز این نمایشگاه، اتفاق خوب دیگری نیز رخ داد که مرحوم شیخزینالدین آن را به خوبی شکل داده و در آن تحول ایجاد کرد و آن کانونهای دانش، صنعت و بازار است.
* نقش کانونهای دانش، صنعت و بازار در تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه
فارس: درباره این کانونها هم توضیح بیشتری دهید.
صالحی: این کانونها با اصناف یا انجمنهای علمی متفاوت هستند، دوره اول کانونها از زمان نسرین سلطانخواه با آئیننامه خوب و با ۶۰ کانون شروع شد، سعی و خطا به این صورت بود که شاید کانونها تا حدودی دولتی شدند.
موضوعات کانونها به این صورت بود که ما میتوانیم ارزش افزوده خوبی در اثر هماهنگی دانش، صنعت و بازار ایجاد کنیم.
در دوره جدید که از زحمات خاص مرحوم شیخزینالدین بود، ما اعلام کردیم که هر کدام از کانونها که میتوانند در آییننامه ما جا بگیرند، بیایند.
فارس: یعنی شرایط سختتر شده است؟
صالحی: یعنی خصوصیتر شده است، کانونها در دوره قبلی زحمات زیادی کشیدند، خیلی از آنها در حوزه کشاورزی فعال بودند. برخی از آنها در حوزههایی فعالند که میتواند ارزش افزوده ایجاد کند، مثل کشاورزی و سنگهای قیمتی یا عسل، که در این حوزهها ایران بسیار غنی است.
مثلا این کانونها حمل و نقل ریلی درونشهری را هم مورد هدف قرار دادند؛ این حوزه جزء حوزههای پربازار است.
اما در دوره جدید فرمان این کانونها برعهده بخش خصوصی است، دست دولت نیست و بین اعضای هیأت مدیره این کانونها افرادی از بخش خصوصی حضور دارند.
از بین هفت نفر اعضای هیات مدیره، چهار نفر از بخش خصوصی، دو عضو هیات علمی دانشگاه و یک نماینده معاونت علمی حضور دارند.
مثلا ما کانون گل محمدی و گلاب را داریم که در کانون گل محمدی بزرگترین تولیدکنندگان گلاب ایران را حضور دارند.
ما عضوی داریم که نماینده ۶۰۰ تولید کننده گل محمدی در ایران است.
کاری که مرحوم زینالدین انجام داد، این است که مصوبه قانونی برای کانونها گرفتیم که کانونها ثبت شرکت میشوند؛ یعنی کانونها را کاملا بخش خصوصی دیدیم و ما خودمان را درگیر کارهای اجرایی نمیکنیم بلکه ما چرخ این بخش را روغنکاری میکنیم و سیاستگذاریها را انجام میدهیم تا دانش و صنعت به یکدیگر نزدیکتر باشند.
تمام کانونها برنامهای دارند که برنامه را به معاونت علمی اعلام میکنند و ما این برنامه ها را حمایت میکنیم و مزیتی که وجود دارد این است که بخش خصوصی پشت این کانونهاست و ما بسیاری از مسائلی که در بخش دولتی داریم برای این کانونها نداریم.
جلساتی را هم درباره این کانونها با اتاق بازرگانی داشتیم، احساس ما این است که اتصال این کانونها به اتاق بازرگانی بسیار مفید است.
حرکن این کانونها برای کشورمان ضروری است و میتوانیم از طریق کانونها برخی حوزهها را احصا کنیم.
در ماههای گذشته ما این ظرفیت را در فدراسیونهای اتاق بازرگانی هم مطرح کردیم و این کانونها ظرفیتی هستند که ما در حال پیگیری آن هستیم.
* در حوزه تجاریسازی پرداخت پول بلاعوض سم است
فارس: اقدامات دیگر در حوزه کمک به تولید محصولات دانشبنیان چیست؟
صالحی: در حوزه تجاریسازی به طور خاص پیگیر هستیم، بخصوص در سفرهای استانی که هر هفته داریم صندوقهای پژوهش و فناوری استانها را تقویت میکنیم تا تجاریسازی استارتاپها هم به ما وابسته نباشند و خودشان مدیریت کنند هم اینکه بتوانند به گردش مالی خوبی برسند.
ما معتقدیم در حوزه تجاریسازی پرداخت پول بلاعوض سم است و در این صورت، بیزینس شکل نمیگیرد.
فارس: پس چطور حمایت میکنید؟
صالحی: ما به شرکتها وام میدهیم، برای طرحهای کلان هم وام میدهیم؛ بنابراین حمایت ما در تجاریسازیها با محوریت استانها ادامه دارد به طوریکه استانها طرحها را بررسی میکنند و نظارت را انجام میدهند.
مسیر دیگری که داریم، هدایت فناوریهایی است که نیاز به سرمایهگذاران بیشتری دارد. صندوقهای پژوهش و فناوری، بانکها و صندوقهای خطرپذیر برای شرکتها حالت کاتالیزوری دارد.به طور کلی در موضوع دانشبنیان اتفاقات خوبی افتاد.
* ۱۱۰ خدمت برای شرکتهای دانشبنیان
فارس: به طور مثال چه اتفاقی؟
صالحی: البته قبلا قوانینی به مجلس رفته و تصویب شده بود ولی در اجرا مشکل داشت اما در چند سال گذشته تمام آئین نامههای دانشبنیان مشخص شد به طوریکه ما ۱۱۰ خدمت برای شرکتهای دانشبنیان داریم.
در عرصه اجرا آییننامههایی دارد و ۱۱۰ قانون و امتیاز برای آنها در نظر گرفته شد و هر زمان که به روز میشود، امتیاز دیگری به آن اضافه می شود که باید شرکتهای دانش بنیان از این امتیازات آگاه باشند.
این امتیازات فقط مربوط به معافیت گمرک و بیمه نیست.
ما چند هزار شرکت دانشبنیان داریم و این ظرفیت بسیار خوبی در کشور است که اقتصاد کشور باید به این سمت توجه کند به طوریکه به یک باره دو هزار شرکت کوچک و بزرگ در صف، خواستار دانشبنیان شدن شوند.
فارس: دلیل این علاقه به دانشبنیان شدن چیست؟ آیا فقط معافیت مالیاتی سبب این امر است؟
صالحی: خیر، به بسیاری از شرکتهای ما معافیت مالیاتی تعلق نمیگیرد، مثلا شرکت دانشبنیان صنعتی یا نوپا(نوع۲) معافیت مالی ندارد پس اینگونه نیست که این شرکتها فقط به دنبال سوبسیدهای اینچنینی باشند.
این علاقه به دانشبنیان شدن شرکتها نشان میدهد که اکوسیستم دانشبنیان اصلاح شده و درست عمل میکند.
وقتی به یک شرکت وام ۳۰ درصد داده میشود یعنی چه؟ یعنی این شرکت را ۳۰ درصد از بازار داخلی و بینالمللی عقب انداختهاید، این شرکت از رقابت بینالمللی عقب میماند زیرا شرکت خارجی رقیبش در کشور خودش یک درصد سود وام میدهد.
فارس: این مساله چطور اصلاح شده است؟
صالحی: ما اقتصاد دانشبنیان را شکوفا کردیم، مثلا از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی وام ارزانتر به شرکتها تعلق میگیرد.
در قسمتهای مختلف وامهای کمبهره ارائه میکنیم، حتی صندوق نوآوری و شکوفایی برای شرکتهای نوپا وامهای ۴ درصد میدهد.
به طوریکه گردش مالی شرکتها به ۶۰ هزار میلیارد تومان در سال گذشته رسیده است، اما این عدد هنوز به عدد بزرگی در اقتصاد ما نرسیده است و شعار ما این است که موضوع دانشبنیان و اکوسیستم دانشبنیان باید در اقتصاد ما تأثیر زیادی بگذارد و اقتصاد ما اقتصاد دانش بنیان باشد.
حالا که صحبت از اقتصاد دانشبنیان شد اجازه دهید بگویم که من خبر خوبی هم دارم.
* ایران عبارت «اقتصاد دانشبنیان» را به ادبیات سازمان ملل وارد کرد
فارس: چه خبری؟
صالحی: چند ماه پیش در نشست یکی از کمیتههای سازمان ملل در تایلند در بخش اقتصادی و اجتماعی حوزه آسیا و خاورمیانه کمیته علم، تکنولوژی و نوآوری تشکیل شد که ایران از سال ۱۹۵۴ عضو این کمیته است.
خبر خوبی که دارم این است که در این دوره ایران رئیس این کمیته بود؛ این کمیته ۵۶ شرکت عضو دارد، نمایندگان مدعوی از کشورهایی مثل انگلستان و آمریکا در این کمیته حضور مییابند که ما پس از فرستادن رزومه، به عنوان رئیس این کمیته انتخاب شدیم و این اتفاق بزرگی بود.
فارس: روند انتخاب رئیس کمیته به چه صورت است:
صالحی: همیشه برای انتخاب رئیس رزومه میفرستند و ما خودمان را کاندید کردیم که پس از بررسیها در روز رأی گیری من به عنوان نماینده ایران رئیس این کمیته بودم.
این کمیته بسیار کمیته معتبری است و کشورهایی مانند چین، ژاپن و هند عضو این کمیته هستند.
فارس: در جلسه این کمیته در رابطه با ایران چه صحبتهایی داشتید؟
صالحی: من درباره اتفاقاتی که در حوزه فناوری ایران افتاده و اقتصاد دانش بنیان در این کمیته بسیار صحبت کردم و کلمه اقتصاد دانش بنیان از سوی ایران در این کمیته ثبت شد.
در روز آخر که سندی ۲۰ صفحهای ارائه شد و ما هم پروپوزال مالی و اجرایی خود را ارائه دادیم، عبارت «اقتصاد دانشبنیان» وارد ادبیات سازمان ملل شد.
ما از اقتصاد دانش بنیان به عنوان یک مدل فراگیر صحبت میکنیم و ما در آنجا راجعبه شرکتهایمان صحبت کردیم، شرکتهایی که در معاملات دیجیتال از تمام شرکتهای خاورمیانه بزرگتر هستند.
من آنجا از اقتصاد دانشبنیان ایران صحبت کردم نه صنعت ایران؛ یعنی اقتصاد دانشبنیان اهمیت بسیاری دارد.
طبق فرمایش مقام معظم رهبری اقتصاد باید با اقتصاد مقاومتی در هم تنیده باشد تا ما بتوانیم از مشکلاتمان عبور کنیم و تاثیر گذار باشیم.
فارس: در حال حاضر جایگاه اقتصاد دانشبنیان در اقتصاد ما کجاست؟
صالحی: در واقع باید این جایگاه مشخص شود، ما همه زیرساختها را آماده کردیم. قانون داریم، آئیننامه داریم، عدد گردش مالی شرکتهای دانشبنیان هم مشخص است.
اما این باور باید در مدیران دولتی ما باشد، من در دیدار با مقام معظم رهبری دو پیشنهاد داشتم یکی بخش نوآوری بود و دیگری اینکه اقتصاد دانشبنیان باید در اقتصاد ما نقش داشته باشد.
به طور مثال یکی از ملاکهای واگذاری شرکتها به بخش خصوصی این باشد که این شرکتها یا دانشبنیان باشند یا بتوانند دانشبنیان شوند، دیگر شرکت خصولتی نداشته باشیم که بحث خصوصیسازی را داریم ولی آن را به بخش اقماری دولتی واگذار کرده باشیم.
ما باید بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی به طور واقعی اقتصادمان را دانشبنیان کنیم و ما میخواهیم بازیگران جدی حوزه اقتصاد دانش بنیان را به اقتصاد وارد کنیم.
ما کار فناوری میکنیم، اما فناوری که از آن پول درنیاید، فایده ندارد. مگر فناوری استراتژیک و خاص.
* شکل سنتی اقتصاد، شرکتهای بزرگ را نابود میکند
ما داریم افراد بزرگ اقتصادی را وارد اقتصاد دانش بنیان میکنیم، اشتغال از صنایع بزرگ خارج نمیشود، بلکه از شرکتهای کوچک و متوسط خارج میشود.
بیش از ۹۰درصد نیروها از این شرکتها خارج میشود و به اقتصاد کمک میکند.
در تمام دنیا اقتصاد و پول دست شرکتهای بزرگ است اما اشتغال در شرکتهای کوچک است. و ما اشتغال را هدف گرفتهایم.
اگر شرکتهای ما به سمت نوآوری بیایند این یک تعامل برد برد است؛ حالت سنتی اقتصاد شرکتهای بزرگ را نابود میکند یعنی در نظام نوآوری جهان باید با اقتصاد دانشبنیان وارد شویم.
ما به خاطر تحریمها مشکلاتی داریم، اما امروز با این شرایط بیشتر به اقتصاد دانشبنیان نیاز داریم؛ زیرا ما میتوانیم با اقتصاد دانشبنیان برخی از مشکلات تعاملی را هم حل کنیم.
شرکتهای کوچک باید دور شرکتهای بزرگ بوده و این شرکتها باید با یکدیگر در رقابت باشند؛ یعنی یک نظام تجاری رقابتی بهروز باید ایجاد شود.
برخی شرکتها ساکن و تنبل هستند و شاید از رانت استفاده میکنند اما نظام رقابتی مانع از این کارها میشود، چون شرکتها میدانند به محض اینکه افول کنند شرکت دیگری جایشان را میگیرد پس میدانند که باید تحقیق و توسعه مداوم داشته باشند و دانشبنیان باشند.
فارس: برای این موضوع چه کارهایی انجام شده است؟
صالحی: بستر دانشبنیان آماده است، قوانین آماده است، بالاترین مقامات کشور همیشه بر بخش دانشبنیان تأکید دارند.
ادبیات دانشجویان تغییر کرده؛ یعنی دیگر نمیگویند پول بدهید تا کار کنیم، میگویند کمک کنید تا وارد بازار شویم و خودمان پول درآوریم.
برخی بخشهای خصوصی علاقمند به راهاندازی مرکز نوآوری هستند و ما این افراد را وارد حوزه شتابدهی کردیم. شتابدهندهها تیمها و افرادی هستند که پول و ارتباطات خوب دارند و میتوانند به استارتاپها برای رشد کمک کنند. ما میخواهیم شتابدهی را به بخش خصوصی بسپریم و خودمان هدایت را برعهده بگیریم.
* جزئیات اجرای طرح کلان
فارس: در بخش طرحهای کلان چه اتفاقاتی رخ داده است؟
صالحی: در بخش طرحهای کلان اتفاقات بسیار خوبی افتاده است، تیم کارشناسی مرکز طرحهای کلان را تقویت کردیم که طرحهای کلانی که امسال مصوب کردیم در آینده بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
در حدود ۷۵ طرح کلان داریم و بخصوص در حوزههای پزشکی، دارویی، انرژی و حملونقل پاک طرحهای خوبی داریم.
رویکردی که طرحهای کلان دارد این است که اولویتهای مقام معظم رهبری، نقشه جامع علمی، برنامههای پنجم و ششم توسعه مدنظر ماست و طبق اسناد بالادستی کار میکنیم.
ما هیچگاه بخصوص در طرحهای کلان رونماییهای سمبلیک انجام نمیدهیم، سعی میکنیم واقعبینانه اطلاع رسانی کنیم.
روزی نیست که موضوع جدیدی به اتفاقات حوزه دانشبنیان اضافه نشده باشد، ولی این موضوع زمانبر است که ما به آینده آن امیدواریم.
اگر معاونت علمی و کل سیستم اقتصادی کشور با همین روند پیش بروند و مشکلات را مدیریت کنیم، من شک ندارم در حوزه دانشبنیان موفق هستیم.
https://www.farsnews.com/printnews/13971029000374