در چهارمین نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران برگزار خواهد شد.
معرفی ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی در کارگاه های آموزشی و غرفه بورس کالای ایران
در کارگاه های آموزشی بورس کالای ایران در چهارمین نمایشگاه ساخت تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، علاوه بر معرفی انواع قراردادها در بورس کالای ایران، ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی نیز به علاقمندان معرفی می شوند.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل بورس کالای ایران، با آنکه زمان زیادی از آغاز به کار بورس کالای ایران و توسعه تالارهای معاملاتی آن نمی‌گذرد، این نهاد به‌عنوان یکی از مهمترین ارکان بازار سرمایه به خوبی توانسته است نقش اثرگذاری در اقتصاد کشور ایفا کند. در دوران پساتحریم و با اجرایی شدن راهبردهای اقتصاد مقاومتی، بورس کالای ایران می تواند یکی از شریان های اصلی جریان سرمایه های بین المللی به داخل مرزهای ایران باشد و از ظرفیت تبدیل شدن به مرجع قیمت گذاری در منطقه و نیز تسهیل تأمین مالی بین المللی برخوردار است.
انواع قراردادها در بازار فیزیکی بورس کالای ایران که در این کارگاه های آموزشی معرفی می شوند، عبارتند از :
1- قرارداد نقدی: در این قرارداد، خریدار می بایست کل مبلغ قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت کند و فروشنده نیز می بایست حداکثر ظرف سه روز ،کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.
2- قرارداد سلف عادی: در این قرارداد ، کل مبلغ در زمان انجام معامله توسط خریدار پرداخت می گردد و فروشنده متعهد می شود در تاریخ مشخص و زمان معین کالا را به خریدار تحویل دهد. این نوع قرارداد نوعی ابزار تامین مالی برای فروشندگان به شمار می رود.
3- قرارداد نسیه: قراردادی است که کالا به صورت فوری به خریدار تحویل داده می شود و بهای آن در تاریخ سررسید ، به فروشنده پرداخت می گردد. این نوع قرارداد نوعی ابزار تامین مالی برای خریداران به شمار می رود.
انواع قراردادها در بازار مشتقه بورس کالای ایران که در این کارگاه های آموزشی معرفی می شوند ، عبارتند از :
1- قرارداد آتی: قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان " اباحه تصرف " در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. " اباحه تصرف " از نظر فقهی به این معناست که هر دو طرف معامله، دخل و تصرف اتاق پایاپای را در وجه تضمینی که در اختیار بورس قرار داده اند، جایز می دانند.
2- قرارداد اختیار خرید: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار ، با پرداخت مبلغی حق پیدا می کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین از فروشنده اختیار، خریداری کند و فروشنده اختیار، متعهد می شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور به وی بفروشد.
3- قرارداد اختیار فروش: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار ، با پرداخت مبلغی حق پیدا می کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین به فروشنده اختیار، بفروشد و فروشنده اختیار، متعهد می شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور از وی خریداری کند.
4- قرارداد سلف موازی استاندارد: قراردادی است که بر اساس آن مقدار معینی از کالا بر اساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. وجه مذکور باید نقدی در مهلت تسویه و طبق مشخصات قرارداد، پرداخت و کالا در سررسید تحویل شود. خریدار می تواند معادل کالای خریداری کرده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش برساند.
ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی که در این کارگاه های آموزشی معرفی می شوند، عبارتند از:
اوراق سلف موازی استاندارد
قرارداد سلف موازی استاندارد، یکی از مهمترین ابزارهای تامین مالی در بورس کالای ایران به شمار می رود. این قراردادها با هدف تامین مالی فروشنده و مدیریت ریسک تعریف شده اند و به این ترتیب صنایع می توانند با استفاده از این قراردادها بدون بوروکراسی اداری، پوشش ریسک و تامین مالی کنند. با توجه به اینکه ریسک نقدشوندگی و ریسک تغییرات قیمت برای خریداران به دلیل نبود بازار ثانویه در معاملات قراردادهای سلف عادی بالا است، قراردادهای سلف موازی استاندارد طراحی و در بورس کالا راه اندازی شده است که علاوه بر تسهیل تامین مالی بلندمدت در طرح های توسعه ای، سبب افزایش سرمایه در گردش می شود و ابزاری مناسب جهت برنامه ریزی بلندمدت برای تولیدکنندگان محسوب می شود. بورس کالای ایران تا کنون توانسته است از طریق انتشار اوراق سلف موازی استاندارد در سالهای اخیر، ۵۰۰ میلیارد ریال تامین مالی برای شرکت پتروشیمی آبادان، 830 میلیارد ریال برای مجتمع سنگ آهن گل گهر ، 800 میلیارد ریال برای شرکت صنعتی و معدنی چادرملو و 200 میلیارد ریال برای شرکت سیمان سپاهان از این طریق تامین مالی داشته باشد.
اوراق گواهی سپرده کالایی
تبدیل کردن کالای موجود در انبار به ورقه بهادار از جمله خدماتی است که بورس های کالایی معتبر در کشورهای در حال توسعه انجام می دهند. بر این اساس قبض انباری که برای کالای موجود در انبار صادر شده است تبدیل به ورقه بهادار قابل معامله در بازار ثانویه می شود. به این ترتیب امکان استفاده از پشتوانه گواهی سپرده کالایی برای تأمین مالی و جلوگیری از فروش اجباری در اثر تنگناهای مالی تولیدکنندگان ایجاد شده و هزینه های تأمین مالی کاهش یافته نقدشوندگی کالا برای تولیدکنندگان افزایش می یابد. این ورقه بهادار همانند سایر اوراق قابلیت ارائه به شبکه ی بانکی به عنوان تضمین را خواهد داشت. همچنین به تسهیل فرآیند تحویل کالا در بورس و بازارهای خارج از بورس منجر می شود. پس از ابلاغیه هیات وزیران در خصوص اجرای سیاست قیمت تضمینی بجای خرید تضمینی در سال 94، افزون بر 180 هزار تن ذرت و جو در قالب گواهی سپرده کالایی از طریق بورس کالای ایران مورد معامله قرار گرفت.
صندوق های کالایی و ارزی
با توجه به این که اوراق بهادار مبتنی بر کالا نظیر اوراق سلف موازی استاندارد، اوراق گواهی سپرده کالایی، اوراق مشتقه کالایی، دیون ایجاد شده در معاملات بورس کالای ایران در حال توسعه می باشند، می‌توان صندوق هایی را ایجاد کرد که این صندوق ها بر روی کالا و اوراق‌بهادار مبتنی بر کالاها سرمایه گذاری نمایند.
با توجه به این که بخش عمده‌ای از مبادلات ارزی مربوط به صادرات و واردات کالا می باشد، می‌توان با راه اندازی صندوق های ارزی از منابع آن‌ها در تنزیل اعتبار اسنادی صادرکنندگان محصولات پتروشیمی و کمک به صادرات با شرایط بهتر(فورفیتینگ) استفاده کرد.
اوراق مشتقه کالایی
خاستگاه اوراق مشتقه در دنیا بازارهای کالایی می باشند و هم اکنون نیز بورس های بزرگ مشتقه در دنیا عمدتاً بورس های کالایی می باشند. بورس کالای ایران نیز از سال 1387 با راه اندازی قرارداد آتی بر روی سکه ی طلا اولین بازار مشتقه در ایران را ایجاد نمود. هر چند ساختار بازار کالایی توسعه قراردادهای مشتقه را دچار مشکل کرده است ولی با گشایش های مورد انتظار در اقتصاد و جهت گیری دولت محترم در توسعه بازار سرمایه بورس کالای ایران تلاش های مضاعفی در این خصوص را آغاز کرده است. به عنوان مثال راه اندازی قراردادهای آتی ارز در آینده ای نزدیک یکی از نتایج این تلاش ها خواهد بود.